సామాజిక పరివర్తనలో: విద్య పాత్ర
Image Source:Freepik
దండెబోయిన అశోక్ యాదవ్, గెజిటెడ్ హెడ్మాస్టర్, పెద్దమడూర్,జనగాం
సమాజం అనేది ఒక జీవంతమైన శరీరం. ఇది నిరంతరం మార్పులకు లోనవుతూ ఉంటుంది. సామాజిక పరివర్తన అంటే ఈ మార్పుల ప్రక్రియే. ఇది సమాజంలోని నిర్మాణాలు, సంస్థలు, సంస్కృతి, భావజాలాలు మరియు మానవ సంబంధాలలో జరిగే మౌలిక మార్పులను సూచిస్తుంది. ఇది కేవలం ఉపరితల మార్పు కాదు. మానవ సమాజం యొక్క అభివృద్ధి చరిత్రలో ఒక భాగం. ఉదాహరణకు, భారతదేశంలో ఆధునిక కాలంలో జరిగిన కుల వ్యవస్థలో మార్పులు, మహిళల హక్కులు, ఆర్థిక సంస్కరణలు వంటివి సామాజిక పరివర్తనకు ఉదాహరణలు. ఈ పరివర్తన నెమ్మదిగా జరిగే ప్రక్రియ కావచ్చు లేదా ఒక్కసారిగా థ్రిల్లింగ్ జంప్ లాంటిది కావచ్చు, అంటే పాత ట్రాక్ నుండి కొత్త ట్రాక్‌కు మార్పు. ఇది సమాజాన్ని మరింత సమానంగా, న్యాయంగా మార్చడానికి ఉద్దేశించబడింది. కానీ ఈ సామాజిక మార్పు ఎల్లప్పుడూ సానుకూల ఫలితాలను మాత్రమే ఇవ్వదు. కొన్నిసార్లు ఇది సంఘర్షణలు, అసమానతల కూడా పెంచవచ్చు.
సామాజిక పరివర్తనకు కారకాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. ముందుగా, ఆర్థిక కారకాలు ప్రధానమైనవి. ఆధునికీకరణ, పారిశ్రామికీకరణ వల్ల సమాజంలోని తరగతులు(వర్గాలు )మారుతాయి. ఉదాహరణకు, భారతదేశంలో 1991 ఆర్థిక సంస్కరణల తర్వాత మధ్య తరగతి పెరిగింది, కానీ ధనిక-పేదల మధ్య అంతరం కూడా పెరిగింది. ఇది సానుకూల పరివర్తనగా చూడవచ్చు. కానీ విమర్శనాత్మకంగా చూస్తే, ఇది కొత్త అసమానతలను సృష్టించింది. రెండవది, రాజకీయ కారకాలు. ప్రభుత్వ విధానాలు, విప్లవాలు సమాజాన్ని మారుస్తాయి. భారత స్వాతంత్ర్యం తర్వాత రాజ్యాంగం ద్వారా అంటరానితనం నిర్మూలన, రిజర్వేషన్లు వంటివి సామాజిక న్యాయాన్ని తీసుకువచ్చాయి. అయితే, ఇవి పూర్తిగా విజయవంతమయ్యాయా? విమర్శకులు చెప్తున్నట్లు, ఇంకా సమాజంలో కుల హింస, వివక్షలు ఉన్నాయి, ఇది పరివర్తన యొక్క అసంపూర్ణ స్వభావాన్ని చూపిస్తుంది. మూడవది, సాంస్కృతిక కారకాలు. గ్లోబలైజేషన్ వల్ల పాశ్చాత్య సంస్కృతి ప్రభావం పెరిగింది. ఇది యువతలో వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను ప్రోత్సహిస్తుంది. కానీ సాంప్రదాయ విలువలను కోల్పోయే ప్రమాదం ఉంది. సాంకేతికత కూడా ఒక కారకం. సోషల్ మీడియా ద్వారా సమాచార వ్యాప్తి వేగవంతమవుతుంది, ఇది (మీ..టూ..) వంటి ఉద్యమాలను తీసుకువచ్చింది, కానీ, అసత్య వార్తలు,లేదా సమాచారం (ఫేక్ న్యూస్ )వల్ల సమాజంలో విభజనలు కూడా పెరుగుతాయి. ఇలా కారకాలు బహుముఖంగా ఉంటాయి. మరియు వీటిని విశ్లేషిస్తే, అవి ఎల్లప్పుడూ ప్రగతికి దారితీయవు. కొన్నిసార్లు వెనుకబాటుకు కూడా కారణమవుతాయి.
సామాజిక పరివర్తనలో విద్య :
సామాజిక పరివర్తనలో విద్య పాత్ర అత్యంత కీలకమైనది. విద్య అనేది సమాజాన్ని మార్చే ఒక శక్తివంతమైన సాధనం. ఇది వ్యక్తులలో జ్ఞానం, విమర్శనాత్మక ఆలోచనను పెంచుతుంది. దీనివల్ల సమాజంలోని మూఢనమ్మకాలు, వివక్షలు తొలగుతాయి. భారతదేశంలో జ్యోతిరావు ఫూలే, అంబేడ్కర్ వంటి సాంఘిక సంస్కర్తలు విద్యను సామాజిక మార్పుకు ఆయుధంగా ఉపయోగించారు. ఆధునికంగా చూస్తే, విద్య ద్వారా మహిళల సాధికారత, డిజిటల్ లిటరసీ పెరుగుతాయి. ఇది ఆర్థిక స్వావలంబనకు దారితీస్తుంది. అయితే, విమర్శనాత్మకంగా పరిశీలిస్తే, భారత విద్యా వ్యవస్థలో ఇంకా అసమానతలు ఇంకా ఉన్నాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో విద్యా సౌకర్యాలు తక్కువ, ప్రైవేట్ స్కూళ్లు ధనికులకు మాత్రమే అందుబాటులో ఉన్నాయి. జాతీయ విద్యా విధానం-2020(నేషనల్ ఎడ్యుకేషన్ పాలసీ -2020) వంటి విధానాలు సమగ్ర విద్యను లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి.కానీ, అమలు లోపాల వల్ల పరివర్తన నెమ్మదిగా ఉంది. విద్య కేవలం పాఠ్యపుస్తకాలకు మాత్రమే పరిమితమైతే, ఇది సమాజాన్ని మార్చలేదు. ఇది విమర్శనాత్మక ఆలోచన, సామాజిక బాధ్యతలను కలిగించాలి. లేకపోతే, ఇది కేవలం ఉద్యోగాలు ఇచ్చే సాధనంగా మిగిలిపోతుంది. సమాజంలోని అనేక మూల రుగ్మతలను, సమస్యలను పరిష్కరించ లేదు.
సామాజిక పరివర్తనలో ఉపాధ్యాయుని పాత్ర:
సామాజిక పరివర్తనలో ఉపాధ్యాయుని పాత్ర
అనేది మరింత లోతైనది. ఉపాధ్యాయుడు కేవలం జ్ఞానాన్ని బోధించేవాడు మాత్రమే కాదు. సమాజాన్ని ఒక ప్రగతిశీల ఆకృతిలోకి మార్పు చేసేవాడు. అతను విద్యార్థులలో సామాజిక సమానత్వం, న్యాయం, సహనం వంటి విలువలను నాటుతాడు. ఉదాహరణకు, ఉపాధ్యాయుడు తరగతి గదిలో కుల,మత,వర్గ,లింగ వివక్షలను చర్చించి, విద్యార్థులను విమర్శనాత్మకంగా ఆలోచించేలా చేస్తాడు. భారతదేశంలో గురుకుల వ్యవస్థ నుండి ఆధునిక విద్య వరకు, ఉపాధ్యాయుడు సమాజ సంస్కర్తగా పనిచేశాడు. అయితే, విమర్శనాత్మకంగా చూస్తే, నేటి ఉపాధ్యాయులు ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు ఎన్నో. వారికి శిక్షణ లోపం, తక్కువ వేతనాలు, అధిక బోధన భారం వల్ల వారు సృజనాత్మకంగా పనిచేయలేరు. ప్రభుత్వాలు ఉపాధ్యాయులను సామాజిక మార్పును తీసుకువచ్చే ఏజెంట్లుగా చూడాలి,కానీ, ఎన్నికల విధానాలు వారిని రాజకీయ సాధనాలుగా మారుస్తున్నాయి. ఉపాధ్యాయుడు సమాజంలోని మెజారిటీ ఆలోచనలకు అనుగుణంగా పనిచేయాలి. కానీ అతను స్వతంత్రంగా విమర్శనాత్మక దృక్పథాన్ని ప్రోత్సహించాలి. లేకపోతే, విద్యా వ్యవస్థ స్థిరత్వానికి దారితీస్తుంది, మార్పుకు కాదు.
సమగ్రంగా చూస్తే, సామాజిక పరివర్తన అనేది ఒక డైనమిక్ ప్రక్రియ. ఇది అనేక కారకాలతో, విద్య, ఉపాధ్యాయుల పాత్రల ద్వారా ఆకృతి చెందుతుంది. అయితే, ఇది ఎల్లప్పుడూ సానుకూలమా?అని విశ్లేషణ చేస్తే, గ్లోబలైజేషన్ వల్ల పరివర్తన వేగవంతమైంది, కానీ సాంస్కృతిక గుర్తింపు కోల్పోతున్నాం. విద్య మరియు ఉపాధ్యాయులు సమాజం లో ప్రగతిశీలమైన మార్పులు తీసుకురావాలి. కానీ వ్యవస్థాగత లోపాలు వాటికి అడ్డుపడుతున్నాయి. విమర్శనాత్మకంగా, సమాజం స్వయంగా మారాలని కోరుకోకపోతే, ఎలాంటి కారకాలు లేదా సాధనాలు పనిచేయవు. భవిష్యత్తులో, సామాజిక పరివర్తనను సమానత్వం, స్థిరత్వం వైపు నడిపించడానికి, విద్యా వ్యవస్థను బలోపేతం చేయాలి, ఉపాధ్యాయులను శక్తివంతం చేయాలి. ఇది మాత్రమే నిజమైన పరివర్తనకు దారితీస్తుంది.
