భారతదేశ చరిత్ర కులవ్యవస్థతో లోతుగా ముడిపడి ఉంది. ఈ కఠినమైన సామాజిక నిర్మాణాన్ని ప్రశ్నించిన అనేక మంది నేతలలో మహాత్మా జ్యోతిరావు ఫూలే ఒక ప్రముఖ వ్యక్తి. కేవలం వివక్షను ఎదిరించడమే కాకుండా, సామాజిక న్యాయ ఉద్యమాలకు పునాది వేశారు. కులం, సంఘర్షణ, సిద్ధాంతాలపై ఆయన చూపిన దృక్పథం విప్లవాత్మకమైనది. తరతరాలుగా సంఘ సంస్కర్తలు, రాజకీయ ఆలోచనాపరులపై ఆయన ఆలోచనలు ప్రభావం చూపాయి. ఆయన పోరాటం కేవలం అసమానతను నిరసించేందుకు మాత్రమే కాదు, సమానత్వం మరియు న్యాయంపై ఆశయాన్ని నిర్మించేందుకు కూడా సాగింది.
1827లో మహారాష్ట్రలో జన్మించిన ఫూలే, సామాజికంగా తక్కువగా భావించబడే మాలీ కులానికి చెందినవారు. బాల్యం నుంచే వివక్షను ఎదుర్కొన్నప్పటికీ, చదువుకునే అవకాశాన్ని పొందారు. విద్య ద్వారా ఆయనలో స్పష్టమైన అవగాహన కలిగింది. బ్రాహ్మణవర్గ ఆధిపత్యాన్ని ప్రశ్నించేందుకు ఆయన సిద్ధమయ్యారు. కుల వివక్షను ఎదుర్కొన్న అనుభవాలే ఆయనను అసమానతను అణచివేసేందుకు ప్రేరేపించాయి. ఫూలే ఇతర సంస్కర్తల వలె కులవ్యవస్థలో స్వల్ప మార్పులను ఆశించలేదు. సమాజంలో ఉన్న కులపరమైన అంతరాలను పూర్తిగా ధ్వంసం చేయాలని ఆయన ఆశించారు. ఆయన దృష్టిలో కులవ్యవస్థ అనేది మతపరమైన సంప్రదాయాల ద్వారా పరిపోషించబడే ఒక దోపిడీ వ్యవస్థ. ఇది కొద్ది మంది అధికార వర్గానికి లాభపడేలా, మిగతా ప్రజలను అణచివేసేలా పనిచేస్తుంది.
ఫూలే కేవలం సిద్ధాంత స్థాయిలోనే కాకుండా, ప్రత్యక్షంగా చర్యలు తీసుకున్నారు. ఆయన చేసిన అతి గొప్ప కృషిలో విద్యకు ప్రాముఖ్యత ఇవ్వడం ఒకటి. ఆయన సతీమణి సావిత్రిబాయి ఫూలే సహకారంతో, బాలికల కోసం దేశంలోని మొట్టమొదటి పాఠశాలను స్థాపించారు. ఆ రోజుల్లో, ముఖ్యంగా నీచకులాల్లో పుట్టిన స్త్రీలకు విద్య అనేది అసంభవం. కానీ ఫూలే, విద్యనే అణచివేతకు వ్యతిరేకంగా శక్తివంతమైన ఆయుధంగా భావించారు. ఆయన పాఠశాలలు దళితులకు, స్త్రీలకు విద్యను అందించాయి. బ్రాహ్మణవర్గం విద్యపై తమ హక్కును పరిరక్షించుకుంటూ, దిగువ కులాలను అజ్ఞానంలో ఉంచడం ద్వారా ఆధిపత్యాన్ని కొనసాగించింది. కానీ ఫూలే చేపట్టిన విద్యా ఉద్యమం కులపరమైన అణచివేతను ఎదుర్కొనే తొలి అడుగు అయ్యింది.
కులవ్యవస్థ అనేది కేవలం సామాజిక స్థాయికి మాత్రమే పరిమితం కాదు, అది ఆర్థిక మరియు రాజకీయ నియంత్రణకు కూడా వేదికగా మారింది. ఫూలే ఈ వ్యవస్థలోని లోపాలను గుర్తించి, మతగ్రంథాల ద్వారా బ్రాహ్మణులు తమ అధికారం ఎలా నిలుపుకుంటున్నారో వివరించారు. బ్రాహ్మణులు తమను తాము మేధావులుగా, గొప్ప పండితులుగా ప్రకటించుకుంటే, దిగువ కులాల వారు కష్టజీవులుగా, సేవకులుగా మిగిలిపోయారు. దీనికి విరుద్ధంగా, ఫూలే తన రచనల ద్వారా కులవ్యవస్థను పూర్తిగా నిరాకరించాల్సిన అవసరాన్ని స్పష్టం చేశారు. ఆయన రాసిన గులామ్గిరి (బానిసత్వం) అనే గ్రంథంలో, భారతదేశంలోని దిగువ కులాల పరిస్థితిని అమెరికాలోని బానిసల పరిస్థితితో పోల్చారు. ఈ రచన ద్వారా, కులవ్యవస్థ అనేది దేవుడిచ్చినది కాదని, మానవులు సృష్టించినదని స్పష్టం చేశారు. ఒకవేళ ఇది మానవ నిర్మితమే అయితే, దాన్ని అంతమొందించడానికి కూడా మనమే ముందుకు రావాలి అని ఆయన నొక్కిచెప్పారు.
కుల వివక్షను వ్యతిరేకించే పోరాటంలో సంఘర్షణ అనివార్యం. ఫూలే ఆలోచనలకు తీవ్ర ప్రతిఘటన ఎదురైంది. సమాజంలోని ఉన్నత కులాల ప్రజలు, ఆయన ఉద్యమాన్ని తమ ఆధిపత్యానికి విరుద్ధంగా చూశారు. ఆయన కాలంలో చాలా మంది సంఘ సంస్కర్తలు కేవలం సాంప్రదాయ మార్పులను మాత్రమే కోరుకున్నారు. కానీ ఫూలే అటువంటి మధ్యంతర మార్గాలను తిరస్కరించారు. బ్రాహ్మణవర్గం మతపరమైన మరియు సామాజిక వ్యవస్థపై తమ నియంత్రణను కలిగి ఉండటాన్ని తీవ్రంగా విమర్శించారు. ఆయన సంస్కరణలు వాటిని నేరుగా సవాలు చేసే విధంగా ఉండేవి. ఫూలే రాసిన పుస్తకాలు, ప్రసంగాలు బ్రాహ్మణాధిపత్యాన్ని నాశనం చేయాలని స్పష్టంగా పేర్కొన్నాయి. 1873లో ఆయన స్థాపించిన సత్యశోధక సమాజ్ (సత్యాన్వేషణ సమాజం) అనే సంఘం, బ్రాహ్మణవాదాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ, సమాజంలో సమానత్వాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి పాటుపడింది.
ఫూలే కేవలం కుల వ్యతిరేకతను ప్రకటించడంలోనే ఆగిపోలేదు, సమానతా సమాజం కోసం మరో మార్గాన్ని సూచించారు. ఆయన భూలోక రాజ్యం అనే భావనను ప్రతిపాదించారు. ఇందులో, కుల ఆధిపత్యం పూర్తిగా తొలగిపోయి, సమానత్వం ప్రబలాలని ఆయన ఆకాంక్షించారు. తర్కశక్తిని, ఆర్థిక స్వావలంబనను, మహిళల హక్కులను ప్రోత్సహిస్తూ, సమాజాన్ని అభివృద్ధి చేయాలనే ఆశయం ఆయనకు ఉంది. కేవలం పాత వ్యవస్థను ధ్వంసం చేయడమే కాకుండా, కొత్త సమాజ నిర్మాణానికి ఆయన మార్గం చూపించారు.
ఫూలే ఆలోచనలు భారతదేశ దళిత ఉద్యమంపై బలమైన ప్రభావాన్ని చూపాయి. ఆయన సిద్ధాంతాలు డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ వంటి నాయకులను ప్రేరేపించాయి. అంబేద్కర్ చేపట్టిన విద్యా ఉద్యమం, రాజకీయ చైతన్యం పెంపొందించే విధానాలు—ఇవి అన్నీ ఫూలే చూపిన మార్గంలోనే సాగాయి. నేటికీ, ఫూలే సిద్ధాంతాలు కుల వివక్షను ఎదిరించేందుకు మార్గదర్శకంగా నిలుస్తున్నాయి. ఆయన చెప్పిన విధంగా, విద్య అనేది సమానత్వానికి మార్గాన్ని ఏర్పరచే శక్తివంతమైన ఆయుధం.
ఫూలే పోరాటం కేవలం నిరసన కాదు; అది మానవ గౌరవాన్ని సమాన స్థాయిలో ఉంచే ప్రకటన. సమాజాన్ని సమానతా మార్గంలో నడిపించేందుకు ఆయన చూపిన మార్గం అనునిత్యం ప్రేరణను అందిస్తోంది. నేటికీ కుల వివక్ష వేరే రూపాల్లో కొనసాగుతున్నప్పటికీ, ఫూలే ప్రారంభించిన పోరాటం ఇంకా కొనసాగుతోంది. ఆయన జీవితం, కృషి మనకు ఒక ముఖ్యమైన విషయం గుర్తు చేస్తాయి—ఏ ఆధిపత్యం శాశ్వతం కాదు, సమానత్వం కోసం పోరాటం నిరంతరం సాగించాల్సిందే.
