తెలంగాణలో మహిళా రైతులు, కూలీల పరిస్థితి – సమగ్ర విశ్లేషణ
తెలంగాణ, సాంస్కృతికంగా సంపన్నమైన, వ్యవసాయానికి అనుకూలమైన రాష్ట్రం. ఇక్కడ వ్యవసాయం, కూలీలపై ఆధారపడిన పరిశ్రమలు ముఖ్యమైనవి. కానీ, వ్యవసాయ రంగానికి వెన్నెముకగా ఉన్న మహిళా రైతులు, కూలీలు అనేక సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నారు. వీటిలో సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ, సాంస్కృతిక అంశాలు కలిసి మహిళల జీవన స్థాయిని మరింత క్లిష్టతరం చేస్తున్నాయి.
‘ఎకానమిక్ అండ్ పొలిటికల్ వీక్లీ (ఇ.పీ.డబ్ల్యూ)’, ‘నేషనల్ సాంపుల్ సర్వే ఆఫీస్ (ఎన్.ఎస్.ఎస్.ఓ)’, ‘ఇంటర్నేషనల్ ఫుడ్ పాలసీ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ (ఐ.ఎఫ్.పి.ఆర్.ఐ)’ వంటి విశ్వసనీయ సంస్థల అధ్యయనాలను ఆధారంగా తీసుకుని మహిళా రైతులు, కూలీల కష్టాలను విశ్లేషిస్తూ, పరిష్కార మార్గాలకు సూచనలు.
సామాజిక సవాళ్లు: పురుషాధిపత్యం నుంచి విముక్తి
గ్రామీణ తెలంగాణలో మహిళలు సంప్రదాయ లింగ భేదాల వల్ల ఇంట్లో, సమాజంలో నిర్ణయాలు తీసుకునే హక్కును కోల్పోతున్నారు. 2019లో ‘ఇ.పీ.డబ్ల్యూ’ ప్రచురించిన అధ్యయనం ప్రకారం, వ్యవసాయంలో 60 శాతం శ్రమను మహిళలు సమకూర్చినా, భూమి యాజమాన్యం మాత్రం కేవలం 12 శాతం మహిళల పేరునే ఉంది. ఇది పురుష ఆధిక్య సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబిస్తుంది.
‘నేషనల్ ఫ్యామిలీ హెల్త్ సర్వే-5 (ఎన్.ఎఫ్.హెచ్.ఎస్-5)’ (2019-2021) ప్రకారం, తెలంగాణలో మహిళల్లో కేవలం 54 శాతం మంది ప్రాథమిక విద్యకు మించిన విద్యను అభ్యసించగా, పురుషుల్లో ఇది 71 శాతం ఉంది. ఈ విద్యా లోటు వారిని ప్రభుత్వ పథకాలు, వ్యవసాయ పద్ధతుల గురించి తెలుసుకోవడంలో వెనుకబెడుతుంది. స్వయం సహాయ సంఘాలు (ఎస్.హెచ్.జి.) మహిళలకు ఆర్థిక స్వావలంబన అందించే సాధనాలే అయినా, 2020లో ‘నేషనల్ రూరల్ లైవ్‌లిహుడ్ మిషన్ (ఎన్.ఆర్.ఎల్.ఎం)’ నివేదిక ప్రకారం, తెలంగాణలో కేవలం 30 శాతం గ్రామీణ మహిళలే ఈ సంఘాల్లో చురుకుగా పాల్గొంటున్నారు.
ఆర్థిక సమస్యలు: గుర్తింపు లేకుండా మిగిలిపోతున్న శ్రమ
ఆర్థికంగా, తెలంగాణ మహిళా రైతులు, కూలీలు అత్యంత వెనుకబడిన వర్గంగా ఉన్నారు. 2021లో ‘ఐ.ఎఫ్.పి.ఆర్.ఐ’ జరిపిన అధ్యయనం ప్రకారం, రాష్ట్రవ్యాప్తంగా వ్యవసాయ రంగంలో పనిచేసే 70 శాతం మంది మహిళలు ఉచిత కుటుంబ కార్మికులుగా కొనసాగుతున్నారు. అలాగే, వేతనాలలో స్పష్టమైన లింగ వివక్ష ఉంది. 2022లో ‘తెలంగాణ స్టేట్ డెవలప్‌మెంట్ ప్లానింగ్ సొసైటీ’ నివేదిక ప్రకారం, పత్తి తుంచే మహిళలు రోజుకు రూ.150-200 సంపాదిస్తే, అదే పనికి పురుషులు రూ.250-300 పొందుతున్నారు.
భారత ప్రభుత్వ బ్యాంకులు, ఆర్థిక సంస్థల ద్వారా రుణాల అందుబాటు మహిళలకు చాలా తక్కువ. 2020లో ‘ఇ.పీ.డబ్ల్యూ’ నిర్వహించిన అధ్యయనం ప్రకారం, కేవలం 15 శాతం మంది మహిళా రైతులకే వ్యవసాయ రుణాల సదుపాయం ఉంది. మిగతావారు ప్రైవేట్ అప్పులపై ఆధారపడుతున్నారు, అక్కడ వారిపై 24-36 శాతం వడ్డీ భారం పడుతోంది. రైతు బంధు పథకం ద్వారా రైతులకు ఆర్థిక సహాయం అందించినా, భూమి యాజమాన్యం లేకపోవడం వల్ల మహిళలు దీనికి దూరంగా ఉన్నారు. ‘తెలంగాణ వ్యవసాయ శాఖ’ (2021) నివేదిక ప్రకారం, రైతు బంధు లబ్ధిదారుల్లో మహిళలు 10 శాతం కన్నా తక్కువ.ఆర్థికంగా, తెలంగాణ మహిళా రైతులు, కూలీలు అత్యంత వెనుకబడిన వర్గంగా ఉన్నారు. 2021లో ‘ఐ.ఎఫ్.పి.ఆర్.ఐ’ జరిపిన అధ్యయనం ప్రకారం, రాష్ట్రవ్యాప్తంగా వ్యవసాయ రంగంలో పనిచేసే 70 శాతం మంది మహిళలు ఉచిత కుటుంబ కార్మికులుగా కొనసాగుతున్నారు. అలాగే, వేతనాలలో స్పష్టమైన లింగ వివక్ష ఉంది. 2022లో ‘తెలంగాణ స్టేట్ డెవలప్‌మెంట్ ప్లానింగ్ సొసైటీ’ నివేదిక ప్రకారం, పత్తి తుంచే మహిళలు రోజుకు రూ.150-200 సంపాదిస్తే, అదే పనికి పురుషులు రూ.250-300 పొందుతున్నారు.
రాజకీయ సవాళ్లు: ప్రతినిధిత్వంలో వెనుకబాటు
తెలంగాణ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మహిళల రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం చాలా తక్కువ. ‘పంచాయతీ రాజ్’ వ్యవస్థ లో 50 శాతం రిజర్వేషన్ ఉన్నప్పటికీ, మహిళల పాత్ర చాలా సందర్భాల్లో ప్రతీకాత్మకమే. 2020లో ‘సెంటర్ ఫర్ ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ స్టడీస్ (సి.ఇ.ఎస్.ఎస్.)’ అధ్యయనం ప్రకారం, 70 శాతం సందర్భాల్లో కుటుంబంలోని పురుషులు రాజకీయ నిర్ణయాలను తీసుకుంటున్నారు.
సాంస్కృతిక అవరోధాలు: సంప్రదాయాలకు లోబడి స్వాతంత్ర్యం కోల్పోవడం
గ్రామీణ తెలంగాణలో మహిళలు సంప్రదాయాలకు లోబడి స్వేచ్ఛను కోల్పోతున్నారు. ‘ఎన్.ఎఫ్.హెచ్.ఎస్-5’ (2019-2021) ప్రకారం, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో కేవలం 35 శాతం మంది మహిళలే భర్త అనుమతి లేకుండా పనికి వెళ్లే స్వేచ్ఛ కలిగి ఉన్నారు.
సమస్యల పరిష్కారం: సమగ్ర చర్యలు అవసరం
తెలంగాణ మహిళా రైతులు, కూలీల సమస్యలను పరిష్కరించడానికి సమగ్ర ప్రణాళిక అవసరం. ముందుగా, భూమి యాజమాన్యంపై చట్టపరమైన మార్పులు, అవగాహన కార్యక్రమాలు చేపట్టాలి. 2020లో ‘ఐ.ఎఫ్.పి.ఆర్.ఐ’ అధ్యయనం ప్రకారం, మహిళల భూమి యాజమాన్యం 10 శాతం పెరిగితే, వ్యవసాయ ఉత్పత్తి 20 శాతం పెరుగుతుందని తేలింది.
‘రైతు బంధు’ లాంటి పథకాలను మహిళా స్వయం సహాయ సంఘాలతో అనుసంధానం చేయడం వల్ల వారు ప్రత్యక్ష లబ్ధిదారులుగా మారగలరు. రాజకీయంగా, మహిళలను గ్రామీణ పాలనలో చురుకుగా పాల్గొనేందుకు శిక్షణ కార్యక్రమాలు అవసరం.
సాంస్కృతిక మార్పు కోసం సామాజిక చైతన్య కార్యక్రమాలు నిర్వహించి, లింగ సమానత్వాన్ని ప్రోత్సహించాలి. ప్రభుత్వ సంస్థలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు కలిసి పనిచేస్తే ఈ మార్పు సాధ్యమవుతుంది.
తెలంగాణ అభివృద్ధి చెందుతున్నప్పటికీ, మహిళలను వెనుకబెట్టివేయకూడదు. వ్యవసాయం, కూలీ రంగాల్లో వారు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను పరిష్కరించడం ద్వారా రాష్ట్ర సామాజిక-ఆర్థిక అభివృద్ధిని వేగవంతం చేయవచ్చు. మహిళల శక్తివంతత తెలంగాణ అభివృద్ధికి కీలకం.
